Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH) ka publikur raportin vjetor për vitin 2024, (dorëzuar në Kuvend në 4/04/2025) një pasqyrë e thelluar e veprimtarisë institucionale në shërbim të transparencës, edukimit qytetar dhe përballjes me të kaluarën komuniste.
Vendosja e regjimit komunist në Shqipëri (1944-1991) la pasoja të thella tek individët dhe shoqëria, duke lënë pas një trashëgimi të dhimbshme të persekutimeve, zhdukjeve të detyruara, ndëshkimeve politike dhe një propagande që synonte fshirjen e së vërtetës. Arkivi që trashëgojmë nga veprimtaria e Ish- Sigurimit të Shtetit është arkivi i një aparati dhune, i cili shërbeu si instrument shtypjeje, frikësimi dhe përndjekjeje në diktaturën komuniste.
Në raport do të lexoni për se si në përputhje me rezolutat europiane dhe shqiptare për dënimin e krimeve të komunizmit dhe në mbrojtje të vlerave demokratike, të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, Autoriteti vijon punën e për informimin me transparecë dhe me një strategji të qartë edukuese në inciativa qeë synojnë të ndriçojnë të vërtetat e fshehura dhe të rikuperojnë dinjitetin e viktimave.
Digjitalizimi dhe deklasifikimi i dokumenteve arriti shifra rekord:
17,303 dosje me 1,096,699 faqe janë përpunuar vetëm në vitin 2024.
Në total, janë 23,663 njësi arkivore të aksesueshme për studiuesit dhe qytetarët.
Informimi:
3,701 kërkesa individuale të mbërritura që nga themelimi; 96% e tyre janë trajtuar dhe mbyllur.
263 kandidatë janë verifikuar për pastërtinë e figurës, prej të cilëve 25 rezultojnë të lidhur me ish-Sigurimin e Shtetit.
Rritje e pranisë publike:
44 njoftime për shtyp dhe mbi 500 postime në rrjetet sociale.
Mediat kryesore në vend kanë ndjekur nga afër aktivitetet e Autoritetit, nga intervistat me drejtuesit te raportimet për gjetjet në terren.
Zbardhja e zhdukjeve gjatë diktaturës:
6 vendvarrime të reja të personave të zhdukur u identifikuan në vitin 2024, duke e çuar numrin total në 11 vendvarrime për periudhën 2022–2024.
Janë në proces 6 hetime administrative për raste zhdukjesh, përfshirë rastin e “sabotatorëve në naftë”.
Në total, janë trajtuar 280 kërkesa nga familjarët dhe janë grumbulluar dëshmi të reja.
Bashkëpunimi me ICMP është forcuar, por mungesa e angazhimit nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Drejtësisë ka ngadalësuar gërmimet dhe miratimin e një vendimi qeveritar të rëndësishëm.
Edukimi qytetar dhe sfidat në kujtesën historike:
Janë botuar libra për fëmijë dhe të rinj, si “Dielli lind në Spaç” dhe “Kufij të thyer” – tashmë të miratuar për përdorim shkollor në 2025.
Klubi i Librit “Mësojmë nga e Kaluara” ka përfshirë 346 pjesëmarrës në qytete të ndryshme.
Ekspozitat dhe simpoziumet e vitit 2024 kanë trajtuar temat si përsekutimi në ekonomi, inxhinierët e naftës dhe burgosjet në Porto-Palermo.
Kërkesa studimore dhe mediatike të trajtuara:
65 kërkesa, 80,474 faqe të punuar nga të cilat 27,248 faqe të anonimizuara të cilat kanë shërbyer edhe ndërtimin të 4 aktivitete tematike, përfshirë simpoziumin për sabotatorët në ekonomi dhe ekspozitën në Porto-Palermo.
Zhvillim i Mediatekës – platformë online për studiuesit dhe qytetarët:
30 dosje të përzgjedhura dhe përpunuara për publikim, me qëllim funksionalizimin e platformës gjatë vitit 2025.
Sfidat dhe problematikat:
Vetëm 26% e bashkive kanë zbatuar detyrimin për të kërkuar verifikim para dhënies së titujve nderi apo emërtimeve publike edhe pse Autoriteti ka komunikuar me të 61 bashkitë në vend,
Janë trajtuar 263 kërkesa për verifikim. Pavarësisht kërkesave zyrtare, nuk është realizuar ende ndryshimi i Kodit Zgjedhor për të siguruar verifikimin e detyrueshëm të kandidatëve për poste publike.
Vijon komunikimi per13 zyrtarë në institucione kyçe që kanë pasur certifikata nga komisionet “Bezhani” dhe “Mezini.
Procesi i verifikimit të figurave dhe identifikimit të të zhdukurve ende përballet me mungesën e bashkëpunimit të plotë nga disa institucione.
Nga parlamenti kërkohen ndryshime në ligjet për titujt e nderit dhe pastërtinë e figurës për personat që ushtrojnë funksione publike si dhe shtimi i cilësive të ndihmës prokurorit dhe gjyqtarit në proceset penale politike.
Rishikimi i ligjit nr. 9831/2007 për njohjen e internimit dhe dëmshpërblimin financiar për personat e prekur përmes përmirësimi i kuadrit ligjor për të lindurit dhe të miturit në internim, rritjen e dëmshpërblimit për familjarët e viktimave, krijimi i pagesës fikse mujore për punën e detyruar të ish-të përndjekurve.
