Në korrik Shqipëria filloi zyrtarisht bisedimet për anëtarësim me Bashkimin Europian (BE), duke mbajtur konferencën e parë ndërqeveritare në Bruksel. Ky akt i parë do të ndiqet nga shumë takime të tjera dhe disa procese të ndërmjetme që kanë si synim përafrimin e legjislacionit dhe standardeve të vendit me ato të BE-së. Kjo fazë e rëndësishme edhe e vështirë drejt anëtarësimit të plotë, vjen pas një procesi të gjatë e plot sfida që ka kaluar vendi përgjatë dy dekadave të fundit.
Në 2006 Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA) me Bashkimin Europian, e cila do të përbënte edhe kornizën kryesore të marrëdhënieve me BE-në, si dhe dokumentin bazë të punës për avancimin drejt anëtarësimit. Menjëherë pas hyrjes në fuqi të MSA-së (1 prill 2009), Shqipëria dorëzoi edhe aplikimin për anëtarësim në BE, vetëm pak javë më vonë. Pas pothuaj 5 vitesh të gjata e me zvarritje të konsiderueshme për shkak të politikës së brendshme, në qershor të vitit 2014, vendi arriti të avancojë një hap më tej e të marrë statusin e kandidatit për anëtarësim. Në këtë kontekst, Komisioni Europian hartoi edhe pesë prioritetet dhe kushtet që duhet të përmbushte Shqipëria për të filluar fazën e negociatave: 1. Reformë në administratën publike; 2. Reformë në pushtetin gjyqësor; 3. Rritje e luftës ndaj korrupsionit; 4. Rritje e luftës ndaj krimit të organizuar; dhe 5. Mbrojtje e të drejtave të njeriut.
Nga 2014 e deri në hapjen e negociatave, një sërë reformash dhe angazhimesh u çuan përpara nga institucionet shqiptare, duke përmbushur gradualisht pjesën më të madhe të kërkesave të Brukselit. Reforma në drejtësi ka qenë edhe boshti kryesor i përpjekjeve të kësaj periudhe, duke bindur edhe Komisionin Europian për të bërë rekomandimin e parë për hapjen e negociatave në 2018. Për shkak të vonesave me plotësimin e disa kushteve (si për shembull plotësimi i vendeve vakante në gjykatat e nivelit të lartë), si dhe si pasojë e skepticizmit në disa vende anëtare, miratimi i rekomandimit të Komisionit nga vendet anëtare vonoi. Ajo që vijoi ishte një periudhë paqartësie dhe pasigurie për procesin, ku në çdo samit të vendeve anëtare, vendimi për Shqipërinë shtyhej. Me propozimin e Francës, u rishikua edhe metodologjia e zgjerimit, duke rritur rolin monitorues të vendeve anëtare, si dhe duke grupuar kapitujt negociues sipas natyrës dhe fushës së mbulimit. Pas zgjidhjes edhe të ngërçit të Bullgarisë me Maqedoninë e Veriut, më në fund, në korrik të këtij viti filloi edhe procesi i negociatave të Shqipërisë me Bashkimin Europian.
Negociatat për anëtarësim janë faza më transformuese e një vendi që synon anëtarësimin, pasi prek në masë të madhe dimensionin ekonomik, social, juridik dhe politik. Kjo bëhet kryesisht me anë të përafrimit të legjislacionit dhe standardeve të vendit, me ato të BE-së. I gjithë legjislacioni i BE-së është ndarë në 33 kapituj negociues, përveç kriterit politik dhe ekonomik. Për t’i bërë ballë këtij procesi që kërkon shumë përkushtim dhe kapacitete, institucionet shqiptare kanë ngritur strukturat përkatëse, përfshirë ekipin negociator, duke u bazuar edhe në praktika të tjera në rajon. Pavarësisht angazhimit në këtë drejtim, ngritja e kapaciteteve të nevojshme institucionale për të patur sukses në vitet në vijim më procesin, kërkon një vëmendje të madhe.
Më konkretisht, puna për ngritjen e kapaciteteve duhet të fokusohet në tre drejtime kryesore. Së pari, siç u përmend më lart, përafrimi i legjislacionit do të jetë pjesë e konsiderueshme e volumit të punës. Për këtë arsye, duhet konceptuar një strategji dhe plan veprimi afat-mesëm për të fuqizuar njohuritë dhe ekspertizën e personelit të angazhuar në këtë aspekt. Këtu flasim sidomos për zyrtarët në drejtoritë e politikave sektoriale si dhe të drejtorive juridike në secilin institucion të përfshirë drejtpërsëdrejti në proces. Përditësimi i njohurive mbi zhvillimet e shpejta dhe të shpeshta të legjislacionit komunitar, si dhe aftësimi me teknikat legjislative të nevojshme për një harmonizim sa më të suksesshëm me normat e BE, janë të domosdoshme për vitet në vijim. Ky plan dhe ky proces duhet të kenë në fokus edhe qëndrueshmërinë e stafit dhe ruajtjen e memories institucionale, që bëhet edhe më e nevojshme gjatë procesit të negociatave.
